20:49
Unknown
Các nguyên tố nền tảng của văn hóa công ty
Trong bối cảnh trạnh tranh toàn cầu, văn hóa đã đích thực trở nên một sức mạnh quan trọng của mỗi cá nhân, mỗi công ty và mỗi nhà nước.
Tổ chức là một pháp nhân hay một công ty cốt tử tham gia vào các hoạt động sinh sản kinh doanh nhằm mục tiêu kiếm lời. Một công ty kinh doanh bao giờ cũng được hình thành và điều hành bởi một nhóm các cá nhân. Khi cộng tác với nhau, các cá nhân này thực hiện các quyền và trách nhiệm theo luật. Nhưng các cá nhân này cũng có những trình độ văn hóa khác nhau và vì vậy đã nảy sinh mâu thuẫn hay còn gọi là xung đột về văn hóa.
Ngoài việc làm ăn tìm kiếm lợi nhuận, các thành viên trong đơn vị thường xuyên phải giao thiệp, bàn thảo và cùng nhau thực hành các mục đích chung tại công sở, thường ngày là 8 tiếng một ngày và 5 ngày càng tuần. Như vậy, phần đông các thành viên trong một công ty đều ít nhiều có quan hệ gắn bó với nhau trong công việc trong một thời kì dài. Chính cho nên, giữa những thành viên này đã xuất hiện những quy ước về cách ăn mặc, giao thiệp, học tập, đoàn luyện, làm việc… Các quy ước thành văn và không thành văn này dần dần đã trở nên các chuẩn mực làm việc tại nơi công sở và được gọi là văn hóa tổ chức.
Trình độ văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các nhóm nguyên tố nền tảng, các hoạt động văn hóa và các giá trị văn hóa do các thành viên trong tổ chức xây dựng và phát triển, đã được chính các thành viên trong doanh nghiệp và các khách hàng chấp thuận là phù hợp với các chuẩn mực của văn hóa xã hội.
Trong phạm vi bài viết này, tác giả cố gắng sắp xếp và phân tách các nhân tố nền móng của văn hóa đơn vị theo cách tiếp cận đơn giản và dễ hiểu từ góc nhìn trực tiếp của công ty.
1. Các nhân tố hữu hình
Trong nhóm các nguyên tố nền tảng của trình độ văn hóa DN, người ta có thể dễ dàng nhận ra các yếu tố hữu hình của văn hóa như: kiến trúc trụ sở, văn phòng, biển hiệu, tên gọi, khẩu hiệu, y phục cán bộ viên chức, tiếng nói sử dụng… Đây chính là hình thức diễn tả bên ngoài của văn hóa. Tới thăm một DN có hội sở to đẹp, biển hiệu rõ ràng, bảo vệ đứng hai bên, thấy nhiều người ra vào ăn mặc lịch sự… nhiều người có thể có cảm tình và bước đầu đánh giá văn hóa DN này có thể ở mức cao.
2. Chất lượng ban lãnh đạo và nhân viên
Hình thức cũng quan yếu, nhưng nội dung mới là cái quyết định văn hóa. Có nhiều DN không có trụ sở to, chưa biết làm PR hay lăng xê, nhưng hàng ngũ lãnh đạo và đa số viên chức lại có nhiều phẩm chất tốt đẹp, phần nhiều sống và làm việc theo luật pháp, theo nội quy và các chuẩn mực của văn hóa Việt Nam. Văn hóa DN được xây dựng bởi đa số các cá nhân trong DN. Cho nên, chất lượng ban lãnh đạo DN và các nhân viên cốt lõi đóng vai trò quan yếu nhất trong việc định hướng và quản lý các hoạt động sinh sản kinh doanh nói chung và văn hóa DN nói riêng.
Nếu ai đó trong ban lãnh đạo vô thượng như chủ tịch hay tổng giám đốc là người thiếu các phẩm chất của nhà lãnh đạo như thiếu hiểu biết, thiếu đạo đức, thiếu kỹ năng, có hành vi ứng xử thiếu văn hóa… thì rất khó có thể lãnh đạo DN xây dựng được một nền văn hóa tiền tiến. Có nhẽ phần đông nhân viên đều có cảm nhận là không muốn làm việc cho các DN kiểu này. Thậm chí, quan trọng hơn, là các khách hàng có văn hóa cũng không muốn làm ăn với các ông chủ ở dạng này.
Người xưa thường dùng câu "chủ nào, tôi ấy” để lấy tiêu chuẩn đạo đức hay văn hóa của người làm thuê trung thành mà biểu hiện về nhân cách của ông chủ. Hiện tại, phần nhiều các quan hệ lao động trên thế giới đều đồng đẳng về quyền và nghĩa vụ, mặc dù ở chừng độ ít hay nhiều, vẫn còn có nơi có cần lao cưỡng dâm và cần lao bóc lột. Nhưng câu nói này vẫn có ý nghĩa triết lý vì nó đề đạt chừng độ thúc đẩy nhất quyết của văn hóa ông chủ tới văn hóa của các nhân viên trong cùng một DN. Chính do vậy mà gần đây các diễn đàn thường bàn nhiều về văn hóa thương lái và danh hiệu lái buôn văn hóa. Về căn bản các định nghĩa này cũng dựa trên các cơ sở lý luận về văn hóa cá nhân trong văn hóa doanh nghiệp và văn hóa cộng đồng xã hội.
3. Các quy định về văn hóa
Không cần biết khái niệm văn hóa công ty là gì thì cơ quan nào cũng có các yếu tố văn hóa DN một cách thiên nhiên ở các mức độ khác nhau. Vững chắc ban lãnh đạo DN nào cũng đều quan hoài tới văn phòng, nhà máy và không gian làm việc cho mọi nhân viên. DN nào mà chẳng có điều lệ, các quy định, nội quy… ban hành bằng văn bản, phổ quát cho các phòng ban thực thi. Đây là đòi hỏi bắt buộc của xã hội cũng như của pháp luật đối với hoạt động của DN, để bảo đảm rằng DN kiếm được lợi nhuận nhưng cũng phải thực hiện các nghĩa vụ như nộp thuế, đóng góp bảo vệ môi trường, tôn trọng thuần phong mỹ tục quốc gia…
Đạo đức kinh doanh
Trong marketing hiện đại, không ít DN như tổ chức Sữa Tam lộc của Trung Quốc xoành xoạch nhấn mạnh đạo đức trong kinh doanh với nội dung chính là chỉ sản xuất ra các sản phẩm an toàn cho con người và môi trường, không làm điều ác. Nhưng chỉ vì hành vi thiếu đạo đức và văn hóa của một số người mà cả DN phải phá sản và làm giảm uy tín của nhiều nhóm sản phẩm khác, gây thiệt hại nhiều tỷ đô la cho quốc gia.
Dù có muốn hay không muốn thì đạo đức kinh doanh là tiêu chí mà hồ hết các khách hàng hay đối tác tương tác đều quan tâm. Nếu DN vi phạm đạo đức kinh doanh như Vedan Việt Nam thì rõ ràng là chưa thực hành bổn phận xã hội rồi tiếp đến là vi phạm pháp luật. Văn hóa DN này cũng bởi thế mà bị cộng đồng đánh giá rất thấp. Có thể chỉ do một đôi lãnh đạo và cán bộ kỹ thuật cố tình vi phạm để giảm phí tổn và tăng lợi nhuận, nhưng rõ ràng đa số cổ đông và nhân sự phê chuẩn bộ máy quản lý DN phải chịu nghĩa vụ một phần vì các hành vi làm hủy hoại uy tín, niềm tin của khách hàng. Như vậy, các yếu tố luật pháp, bổn phận xã hội và đạo đức đan xen nhau trong văn hóa DN. Chấp hành tốt luật pháp là tiêu chí quan trọng biểu hiện đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội.
Giá trị đeo đuổi
Thông thường DN nào cũng có tuyên bố về sứ mệnh và chiến lược. Đọc các tuyên bố này, có thể hiểu DN theo đuổi các giá trị gì. Có DN nhấn mạnh chỉ sáng tạo các sản phẩm mới mang lại giá trị cho khách hàng. Có DN phấn đấu làm hài lòng khách hàng bằng chất lượng tốt và giá cả hợp lý. Có DN nhấn mạnh lý do tồn tại và mục đích chiến lược lâu dài là cung cấp cho khách hàng các dịch vụ bưu chính viễn thông tốt nhất... Dù rằng nhiều DN chưa đo đếm được tốt nhất là gì và cụm từ tốt nhất bị nhiều nước cấm sử dụng trong lăng xê, nhưng điều này thể hiện khát vọng mà DN theo đuổi cho dù sóng gió thị trường có thể làm hỏng mong ước của họ. Những giá trị tốt đẹp mà DN cam kết đeo đuổi là tiêu chí quan trọng trong nhóm các yếu tố nền tảng của văn hóa doanh nghiệp.
Trong các giá trị DN theo đuổi, nhiều DN và nhân viên đã nhận thức tầm quan yếu của các giá trị trợ thời gọi là giá trị gia tăng trong quá trình hiệp tác cùng làm việc như: văn hóa hiệp tác, văn hóa san sớt thông báo, kiến thức, kinh nghiệm, quan hệ cộng đồng…
Cũng có nhiều DN chỉ cần làm giàu bằng bất cứ giá nào theo lý lẽ thiên nhiên của kinh doanh. Nhưng điều này chứng tỏ giá trị tiền nong mà DN theo đuổi mới chỉ là biểu lộ của sự phong túc về vật chất, chứ chưa phải là sự giàu có về tinh thần và văn hóa. Lập luận lại, có tiền thì có thể mua được nhiều thứ có giá trị văn hóa như: văn phòng tráng lệ, đội bóng lớn, đội văn nghệ, các tác phẩm nghệ thuật… Đúng là các giá trị văn hóa, nhưng nó là của người khác, DN khác làm nên, chứ không phải là của DN dùng tiền mua về.
Niềm tin
Nếu không có niềm tin vào sứ mạng, chiến lược và cam kết của ban lãnh đạo, thì chắc chẳng có mấy viên chức muốn đi theo DN để phấn đấu, chấp thuận thách thức và xây dựng DN. Cũng có nhóm người có xu thế coi làm việc cho DN thuần tuý là công việc, chỉ cần trả lương cao đầy đủ, còn nếu hết lương, thì đi làm cho DN khác. Có thể điều này đúng với những người có tài và làm việc cho những DN lớn trên thế giới. Nhưng với phần nhiều các DN vừa và nhỏ, DN làm các ngành nghề sáng tạo, nếu ban lãnh đạo và viên chức không có niềm tin vào thành công trong ngày mai, thì thật khó có sức mạnh trong cộng tác.
Trong một số DN mới thành lập, đang học tập và sáng tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, tác giả đã chứng kiến nhiều hình ảnh thực tiễn đầy cảm động và ý nghĩa về sức mạnh của niềm tin. Trong khó khăn khôn cùng của lạm phát và khủng hoảng, DN thiếu lương của hàng trăm công nhân vài tháng liền, nhưng trên 90% nhân viên vẫn giơ tay bộc lộ kiên tâm cùng với ban lãnh đạo vượt qua khó khăn, đưa DN đi lên và nếu có thất bại thì họ không ân hận tiếc nuối. Các anh hùng cần lao trong thời kỳ đổi mới cũng sinh ra trong những cảnh ngộ hao hao như vậy. Hành động quả cảm như thời chiến này trong thời bình có thể khẳng định chắc chắn rằng niềm tin là động lực quan trọng của con người.
Thiếu niềm tin, con người có thể mất phương hướng. DN cũng vậy, không có niềm tin chung vào sứ mạng theo đuổi, DN khó có thể giao hội được lực lượng. Vậy có phải niềm tin và văn hóa là quan yếu nhất đối với DN và văn hóa DN là nhân tố quyết định khả năng cạnh tranh của DN? Văn hóa DN là yếu tố quan trọng trong nội hàm khả năng cạnh tranh, nhưng bên cạnh nó còn có các yếu tố quan yếu không kém phần là: năng lực tài chính, năng lực công nghệ, chất lượng nguồn nhân lực, năng lực marketing… Tất cả đều quan trọng và cùng tồn tại trong mối quan hệ thúc đẩy với nhau theo nghệ thuật quản trị của DN.
Thái độ xử sự
Bình thường nội quy công ty nào cũng có quy định về thái độ ứng xử trong nội bộ DN và với tất cả các bên tương tác. Thái độ xử sự của DNVN đa số là thích hợp với các chuẩn mực đạo đức của VN như việc: Luôn vui vẻ khi tới công sở, trang nghiêm trong công việc, thân thiện trong cuộc sống, lãnh đạo dân chủ, nhân sự tích cực, không có hằn thù, nói xấu lẫn nhau … Tất cả các nhân tố này tạo nên không khí làm việc và hợp tác trong DN.
Hành vi giao dịch
Lời chào hỏi thực tình, cái bắt tay lịch sự, ánh mắt tôn trọng… là các hành vi giao thiệp quan yếu mô tả văn hóa của các cá nhân trong DN. DN thường có một số quy định thành văn và không thành văn về các hành vi giao du. Các hành vi giao thiệp này có ý nghĩa quan yếu vì nó luôn để lại ấn tượng quan trọng về lần gặp trước hết và nó biểu hiện các hành động mang tính văn hóa của DN. Vì thế DN cần có quy định thống nhất về các hành vi giao dịch trong nội bộ, với khách hàng, bạn hàng và với các đơn vị quản trị nhà nước. Trong quy chế văn hóa công sở của chính phủ có các hành vi bị cấm như: Cấm hút thuốc lá trong phòng làm việc, cấm sử dụng đồ uống có cồn tại công sở trừ các trường hợp ngoại giao, cấm lăng xê thương mại… DN cũng là một tổ chức, thành thử cũng cần có nội quy nêu rõ các hành vi bị cấm.
4. Các quy ước chưa thành văn
Theo quan sát của tác giả, phần lớn các DNVN đều có các quy ước không thành văn và chưa thể cho thành văn quy định về các hoạt động văn hóa. Có nhẽ do các quan niệm đạo đức và tồn tại xã hội có mâu thuẫn mà có nhiều điều khó lý giải đúng sai. Thành thử, trong gia đình, xã hội hay DN vẫn có những quy ước không thành văn về nhiều công tác như: Thăm hỏi thủ trưởng và anh em trong các dịp lễ tết; tặng quà và tặng tiền; không tán thành với tình yêu công sở; người trẻ tuổi hơn thì đi pha trà cho cả phòng vào buổi sáng; uống trà và nói chuyện với nhau trong giờ giải lao…
Các quy ước không thành văn có ưu điểm là tế nhị và linh hoạt trong giao thiệp, nhưng cũng có nhược điểm là tạo ra các khoảng cách cố định và thỉnh thoảng là thói siểm nịnh cấp trên, dễ dẫn tới chạy chức, chạy quyền… Nếu chủ DN không có các tiêu chí khoa học và chi tiết để kiểm tra chất lượng nhân lực trước khi bổ nhậm thì dễ để lọt hào kiệt và sử dụng nhầm người.
5. Sự tham gia của ban lãnh đạo và nhân viên
Lãnh đạo vô thượng DN như các vị chủ tịch hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc… mà không tham gia dẫn dắt các hoạt động văn hóa DN, không gương mẫu trong cả cuộc sống lẫn công tác, thì thật khó có thể duy trì và phát triển được các giá trị nền tảng của văn hóa DN. Lãnh đạo DN thấy viên chức múa dạng khỏa thân trong hội diễn hay ca hát nhại lời tác phẩm nổi tiếng… mà không ngăn chặn ngay, thì văn hóa DN tốt đẹp lâu năm có thể bị hủy hoại trong vòng vài ngày. Điều này chứng tỏ vai trò lãnh đạo của chủ DN là rất quan trọng trong mọi vấn đề của quản lý DN kể cả việc quản trị văn hóa DN.
Các hoạt động âm nhạc, thể thao, nghệ thuật… biểu lộ trình độ hiểu biết và hưởng thụ văn hóa của các thành viên trong DN, nhưng không thành thử mà kiểm tra quá cao chỉ số này trong nhóm nhân tố nội hàm của trình độ văn hóa DN. Có DN không có điều kiện để doanh nghiệp các sự kiện như thi hát, hội diễn văn nghệ, thi đấu thể thao thường xuyên, không có đội bóng lớn… nhưng lại có các giá trị văn hóa rất cao ở các chỉ số khác. Có DN tốn nhiều tiền của và thời kì cho các hoạt động nhằm truyền bá văn hóa và thương hiệu cho DN nhưng lại không nắm chắc các nội dung biểu lộ, các quy ước về thuần phong mỹ tục của dân tộc và nhân loại, lại thiếu quản trị chặt chẽ, thành ra đã để xảy ra các sự cố đáng tiếc nuối, làm tổn hại uy tín của DN.
Kết luận & yêu cầu
Mặc dù còn cần nhiều thời kì để tìm hiểu và nghiên cứu sâu hơn về văn hóa DN, nhưng các nhân tố nội hàm của nền tảng văn hóa tổ chức và một số tỉ dụ nêu trên có thể được sử dụng như những cơ sở lý luận căn bản cho các DN muốn xây dựng và thực hành một chiến lược hay kế hoạch cụ thể để phát triển trình độ văn hóa DN và sử dụng nó như là một sức mạnh gia tăng phối hợp với các sức mạnh khác về tài chính, nhân lực và công nghệ nhằm phát triển khả năng cạnh tranh vững bền cho DN.
Đã đến lúc các DNVN nên nghiên cứu và thành lập thêm một phòng ban quản trị mới trong hệ thống quản trị DN để chuyên quản lý về văn hóa đơn vị. Có thể thành lập phòng văn hóa tổ chức hay ban văn hóa công ty do trực tiếp một nhân vật cao cấp lãnh đạo và các nhân sự đôn đốc thực hiện các hoạt động văn hóa hướng tới phát triển các giá trị và thực hành mục tiêu chung của DN. Căn cứ theo các nhân tố nội hàm cơ bản của trình độ văn hóa DN, các DN có thể phát triển thêm các yếu tố khác nếu thấy cần thiết. Từ đó dùng chính các nguyên tố nội hàm này để đánh giá các tiêu chí văn hóa DN theo các chừng độ chưa có hay đã có ở chừng độ thấp, nhàng nhàng, hay cao. Trên cơ sở đó vận dụng các giải pháp ăn nhập và linh hoạt để từng bước xây dựng nên một nền văn hóa DN có trình độ cao, mang bản sắc riêng của DN và đặc trưng chung của văn hóa Việt Nam.
Tiến sỹ Hoàng Đình Phi
0 nhận xét :
Đăng nhận xét